نام انگلیسی : Aloysia citrodora خانواده : verbenaceae بومی : آمریکا

این گیاه معطر در قرن ۱۷ میلادی توسط پرتقالی ها و اسپانیای ها به اروپا آورده شد و توسط آنها به منظور تهیه روغن تولید انبوع گردید پس از آن وارد آسیا و سایر کشورها شد.

گیاه به لیمو بصورت بوته ای که ارتفاع آن ۲ تا ۳ متر می رسد و طول عمر مناسب آن حدود ۱۰ تا ۱۵ سال است. در طبیعت و یا گلدان رشد می کند بوته آن دارای برگ های کشیده و باریک نوک تیز خشن کرکی برنگ سبزه تیره که تا ۸ سانتی متر بلند می شوند است. گلهای گیاه در اواخر بهار و یا اوایل تابستان بصورت خوشه ای با کاسه برگ های ریز و گلبرگ های سفید که ته آنها مایل به صورتی است ظاهر می شوند.

 

گیاه به لیمو در مناطق گرمسیر و گرم در تمام طول سال سبز و معطر است این گیاه بیشتر جزء گیاهان باغی محبوب مورد توجه دوستداران آن است.به لیمو دارای بوی معطر با عطر و طعم تند قوی شبیه پوست لیمو و نعنا و در صورتی که غلظت دمنوش آن زیاد باشد طعم تلخ است.

 

شرایط نگهداری و پرورش به لیمو : آبیاری به لیمو :

به لیمو در برابر خشکی خاک چندان مقاومتی ندارد. بنابراین و بخصوص در روزهای گرم باید نسبت به آبیاری ان دقت کرد و زمانی که سطح خاک حالتی نیمه خشک – نیمه مرطوب داشت نسبت به آبیاری گیاه اقدام کرد. خیس بودن همیشگی سطح خاک بخصوص اگر بافت خاک سنگین و خاک زهکش نامناسب داشته باشد موجب زردی و ریزش برگها و رشد ضعیف گیاه خواهد شد. خشکی کشیدن گیاه نیز مانع از رشد مناسب ، کوچک ماندن برگها و کاهش عطر آن می شود.

 نور مناسب به لیمو :

این گیاه به مکانی با نور کامل آفتاب یعنی حداقل حدود ۸-۶ ساعت نور مستقیم نیاز دارد اگرچه که می توان آنرا در مکان نیمه سایه (حداقل ۵-۴ ساعت نور مستقیم آفتاب) بخصوص در مناطقی که تابستانهای گرم دارند نیز کاشت کرد . کمبود نور موجب بلند و باریک شدن ساقه ها، افزایش فاصله بین برگها بر روی ساقه ،کوچک ماندن برگها، پریدگی رنگ برگها و عدم تشکیل و یا ریزش گلهای گیاه می شود. شدت نور در روزهای گرم نیز موجب سوختگی نوک و حاشیه برگها و عدم رشد مناسب گیاه خواهد شد. در روزهای گرم باید نسبت به آبیاری مناسب این گیاه دقت عمل به خرج داد.

دمای مورد نیاز به لیمو :

به لیمو به سرما حساس است و برگهای خود را در دمای ۰ درجه سانتیگراد از دست می دهد البته گیاه تا دمای ۱۰- سانتیگراد می تواند زنده بماند و با افزایش دما و گرمتر شدن هوا مجدداً برگها رویش خواهند کرد اما اگر دمای هوا بیش از این سرد شود ساقه های گیاه از بین خواهند رفت. مناطقی که دمای هوا به زیر ۱۰ درجه نزول نمیکند مکان کاشت مناسبی برای این گیاه است. اگرچه گرمای هوا را دوست دارد اما در شرایطی که دما بالاتر از حدود ۳۲ درجه سانتیگراد است می بایست مکان کاشت را به گونه های انتخاب کرد که از ظهر به بعد در سایه قرار گیرد.

خاک  و کود مناسب به لیمو :

به لیمو به خاکی با بافت سبک و زهکش مناسب نیاز دارد و اسیدی بودن ملایم خاک به رشد بهتر آن کمک میکند البته به معنی رشد نامناسب در سایر خاکها نیست. از نظر تغذیه ای نیازهایی متوسط و میانه دارد یعنی خاک نباید فقیر و یا بسیار غنی از مواد غذایی باشد . به عنوان مثال می توان از مخلوط خاک معمولی +خاک برگ به نسبت مساوی برای کاشت آن استفاده کرد و در طی سالهای رشد از کودی متعادل و کامل همانند ۲۰-۲۰-۲۰ به میزان یک در هزار در طی فصل رویش استفاده کرد البته برخی از پرورش دهندگان اعتقاد دارند که کاربرد کودهایی که پتاسیم و نیتروژن بیشتری نسبت به فسفر دارند (به عنوان مثال فرمول ۲۰-۱۰-۲۰ یا سایر فرمولهای مشابه که فسفر کمتری دارند) به رشد بهتر این گیاه کمک میکند. کاشت این گیاه علاوه بر خاک در هوای آزاد در گلدان نیز امکان پذیر است البته در طی زمستان حتما گلدان را باید به مکانی محفاظت شده از وزش بادهای سرد زمستانی منتقل کرد و گاهی آنرا آب داد (فقط در حدی که خاک خشک و سفت نشود) به یاد داشته باشید که این گیاه در زمستان برگهای خود را از دست می دهد و نمی توان انتظار داشت با انتقال آن به داخل منزل و جایی گرم رشد و نمو داشته باشد و برگهای خود را حفظ کند . به لیمو برای رشد بهتر در سال رشد آتی نیاز به دوران برگریزی و استراحت دارد بنابراین با انتقال گلدان آن به مکانی گرم در طی زمستان این دوران را از آن دریغ نکنید. زمان مناسب تعویض گلدان نیز در اواخر زمستان /اوایل بهار و قبل از شروع رشد مجدد و دوبار آن است.

 تکثیر به لیمو :

قلمه گیری :

یکی از راه های تکثیر این گیاه قلمه گیری از گیاه مادری در طی تابستان است . قلمه ها را می توان از قسمتهای انتهایی گیاه (قلمه چوب نرم ) در اواخر بهار و یا قسمتهای رسیده تر (قلمه نیمه چوبی) در اواسط تابستان و به طول تقریبی ۲۰-۱۵ سانتیمتر تهیه کرد و در داخل گلخانه یعنی مکانی نسبتاً گرم و مرطوب و در خاکی سبک همانند مخلوط شن + خاک برگ نسبت به کاشت آنان اقدام کرد. گیاهان جدید حاصله را بهتر است که در سال اول در گلخانه نگهداری کرد و در سال دوم نسبت به انتقال آنان در اواخر بهار به زمین اصلی اقدام کرد . قلمه ها اصولاً راحت و سریع ریشه می دهند اما مشکل اصلی ادامه حیات آنان عدم تحمل سرما بخصوص در سال اول و دوم پس از تکثیر است به همین دلیل است که گفته می شود حداقل سال اول بعد از تکثیر گیاهان در مکانی همانند گلخانه نگهداری شوند تا احتمال چنین خطری حداقل شود .

خوابانیدن :

روش دیگر خوابانیدن شاخه های گیاه مادری است که نزدیک به سطح زمین قرار گرفته اند . در این روش شیاری به عمق حدود ۱۵-۱۰ سانتیمتر و در کنار گیاه مادری به طول تقریبی ساقه ای که مد نظر است حفر می شود و شاخه ای که به اندازه کافی بلند و انعطاف پذیر است در داخل شیار قرار میگیرد و روی آن خاک ریخته می شود . نوک ساقه را معمولا بیرون از شیار قرار می دهند. در طی مدت ریشه زایی قسمتهای خوابانده شده بهتر است که خاک را مرطوب نگهداشت و قسمت خوابانده شده به دور از تابش مستقیم نور آفتاب بخصوص در روزهای گرم باشد تا ریشه ها سریعتر شکل گیرند. عمل خواباندن را می توان در اواخر بهار یا اوایل تابستان انجام داد که در این صورت گیاه جوان را می توان در حدود اواسط پاییز از گیاه مادری جدا کرد .

کاشت بذر :

بذرها را می توان بر روی سطح خاک پخش کرد و روی آنان را با لایه ای نازک از خاک پوشاند و در مکانی روشن اما به دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد . سطح خاک را باید به گونه ای با آب اسپری کرد که مانع از خشک شدن و از دست دهی رطوبت سطح خاک شویم . کشیدن پلاستیک بر روی سطح نیز می تواند به حفظ رطوبت در اطراف بذرها و جوانه زنی آنان کمک کند . گیاهان جوان را بهتر است که تا دو سال اول درمحیط گلخانه نگهداری کرد تا به اندازه کافی قوی شوند و سپس از سال دوم به بعد و در اواسط فصل بهار به محیط بیرون از گلخانه منتقل کرد تا مشکلی در برابر سرمای زمستانی پیدا نکنند .

هرس به لیمو :

انجام عمل برداشت سرشاخه ها را به منظور مصرف برگها می توان نوعی هرس و کاهش حجم شاخسار محسوب کرد. برداشت سرشاخه ها و برگها نیز معمولا در اواخر بهار و طی تابستان الی اوایل پاییز انجام می شود . با توجه به تحقیقات انجام شده به نظر می رسد که کیفیت برداشت اول و دوم بهتر و بالاتر از برداشتهای دیگر و انتهای سال است . اما اگر به شکل خانگی این گیاه را پرورش می دهید و گاهگاهی از برگهای آن مصرف میکنید به نحوی که ساقه ها را قطع نمیکنید می توان در ابتدای فصل بهار نسبت به قطع و جداسازی برخی ساقه های قدیمی یعنی ساقه هایی که در سال قبل گلدهی داشته اند اقدام نمود تا رشد و نمو ساقه های جدید تحریک شود . بهتر است که در زمان هرس مجموعا و حداکثر حدود ۳۰٪ از کل حجم شاخسار قطع شود .

آفات و بیماری های به لیمو :

بیماری هایی همانند شانکر باکتریایی ، لکه برگی باکتریایی و یا قارچی، سفیدک پودری ، پژمردگی از جمله بیماری هایی هستند که امکان دارد گیاه را درگیر کنند.

شته ، مگس سفید ، شپشک آرد آلود و کنه تارعنکبوتی نیز از آفات محتمل این گیاه هستند.

نگهداری و پرورش به لیمو